Zakres Prowadzonych Spraw Spadkowych
- Przyjęcie lub odrzucenie spadku
- Stwierdzenie nabycia spadku
- Dział spadku
- Zachowek
- Uznanie za niegodnego dziedziczenia
- Uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia,
- Uchylenie/zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku,
- Stwierdzenie nieważności testamentu
Przyjęcie lub odrzucenie spadku
Testament, według najprostszej definicji, to dokument, który umożliwia dysponowanie własnym majątkiem na wypadek śmierci. Jego zakres ogranicza się do majątku jednego spadkodawcy, a polski system prawny nie dopuszcza tworzenia testamentów wspólnych.
Każdy spadkodawca ma nieograniczone prawo do odwołania swojego testamentu – zarówno w całości, jak i w poszczególnych jego punktach. Aby móc legalnie sporządzić testament, osoba musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Testament jest wyjątkowo osobistą deklaracją, co oznacza, że nie może być ani redagowany, ani anulowany przez żadnego przedstawiciela.
Kancelaria oferuje wszechstronną pomoc prawną w zakresie redagowania testamentów, zapewniając, że każdy dokument precyzyjnie oddaje intencje spadkodawcy zgodnie z obowiązującymi przepisami. Pomagamy w skutecznym i prawidłowym wyrażeniu woli spadkodawcy, co jest kluczowe dla zachowania spokoju i pewności prawnej wszystkich stron.
Stwierdzenie nabycia spadku
Co należy dookreślić we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku?
Co istotne do Sądu spadku należy poza wymaganymi dokumentami, przedłożyć także oryginał testamentu, jeśli spadkodawca pozostawił testamentu. W sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd wydaje postanowienie, w którym określa, kto dziedziczy po spadkodawcy i w jakiej części przysługuje mu udział spadkowy.
Na tym etapie nie zachodzi ustalanie wartość majątku spadkowego, jak i skład spadku (chyba, że dziedziczenie następuje według przepisów dotyczących gospodarstw rolnych, jeśli spadkodawca zmarł przed 2001 r., a gospodarstwo przekracza 1 hektar).
Przy złożeniu wniosku należy określić m.in. uczestników postępowania, adresy wnioskodawcy i innego uczestnika, oznaczenie rodzaju pisma, oznaczenie sądu, uiszczenie opłaty (opłatę oddzielnie wnosi się do rejestru, jak i od samego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku), czasem konieczne jest wskazanie faktów, złożenie testamentu, jeśli wydany był akt poświadczenia dziedziczenia to także może być przedłożony do wniosku, ważne jest także wymienienie załączników.
Stwierdzenie nabycia spadku to nie tylko wniosek, w trakcie terminu w sądzie spadku następuje odebranie oświadczenia, następuje ogłoszenie testamentu.
Dział spadku
Zgodnie z polskim prawem, istnieją dwie drogi podziału spadku:
- Umowny podział spadku – możliwy tylko, gdy spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału. Umowa ta, dla celów dowodowych, najlepiej powinna być zawarta na piśmie. Musi zawierać dokładny wykaz majątku spadkowego, wskazanie konkretnych przedmiotów majątkowych, ich wartości oraz sposób podziału. Ważne, by umowa nie była sprzeczna z prawem ani zasadami współżycia społecznego. Jeśli w ramach podziału przypada nieruchomość, konieczny jest akt notarialny, inaczej umowa jest nieważna.
- Sądowy podział spadku – jeżeli spadkobiercy nie mogą osiągnąć porozumienia, kwestia podziału spadku zostaje przekazana do sądu. Każdy ze spadkobierców, nabywca udziału spadkowego lub wierzyciel może złożyć wniosek o sądowy dział spadku, który nie ulega przedawnieniu.
Metody podziału spadku:
- Podział w naturze – czyli fizyczne rozdzielenie przedmiotów majątkowych według udziałów spadkowych.
- Przyznanie rzeczy jednemu lub niektórym spadkobiercom przy jednoczesnym obowiązku spłaty pozostałych.
- Licytacja – sprzedaż majątku i podział uzyskanej sumy między spadkobierców.
Właściwość sądu:
Dział spadku prowadzi sąd spadku, zwykle sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. W przypadku niemożności ustalenia, właściwym jest sąd miejsca, gdzie znajduje się majątek lub jego znacząca część. W szczególnych przypadkach, na wniosek uczestnika postępowania, sprawę można przenieść do innego sądu rejonowego.
Podział spadku jest kluczowy dla rozwiązania kwestii majątkowych po śmierci osoby, zapewniając, że każdy ze spadkobierców otrzyma sprawiedliwą część dziedzictwa, zgodnie z przepisami prawnymi i wolą zmarłego.
Zachowek
Zachowek jest fundamentalnym elementem prawa spadkowego, mającym na celu ochronę ekonomiczną najbliższych członków rodziny spadkodawcy, takich jak małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki) oraz rodzice. Instytucja ta zapewnia im prawo do otrzymania określonej części wartości majątku, który by im przypadał, gdyby dziedziczyli zgodnie z ustawą. Standardowo, uprawnionym przysługuje połowa wartości udziału, który otrzymaliby jako spadkobiercy ustawowi. W przypadkach, gdy uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy, udział ten wzrasta do dwóch trzecich.
Jeśli spadkodawca w testamencie pominął osobę uprawnioną do zachowku lub nie przydzielił jej części majątku w spadku, taka osoba ma roszczenie o wypłatę zachowku bezpośrednio wobec spadkobierców.
Czy konieczne jest potwierdzenie uprawnienia do zachowku, aby wystąpić z roszczeniem?
Nie, spadkobiercy nabywają prawa do spadku automatycznie z chwilą śmierci spadkodawcy, co wynika bezpośrednio z ustawy. Nie jest wymagane żadne dodatkowe potwierdzenie, takie jak postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku czy notarialne poświadczenie dziedziczenia, aby móc dochodzić swoich praw do zachowku.
Kiedy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest wymagane?
Stwierdzenie nabycia spadku jest potrzebne tylko w sytuacjach, gdy spadkobierca chce wykazać swoje prawa dziedziczenia wobec osób trzecich. Sądowe postanowienie ma w takich przypadkach charakter deklaratoryjny – potwierdza jedynie prawa, które i tak istnieją z mocy prawa od momentu śmierci spadkodawcy.
Podczas dochodzenia roszczenia o zachowek przez osoby uprawnione, takie potwierdzenie nie jest konieczne, ponieważ uprawnienia te zostają zweryfikowane i ustalone w trakcie postępowania o zachowek. To ułatwia osobom uprawnionym dochodzenie ich praw bez dodatkowych formalności.
Podsumowując, zachowek służy ochronie ekonomicznej najbliższych członków rodziny spadkodawcy, gwarantując im minimalny udział w spadku, niezależnie od treści testamentu. Dzięki temu, najbliżsi nie zostają pozbawieni wsparcia finansowego, nawet jeśli zostali pominięci w ostatniej woli spadkodawcy.
Uznania za niegodnego dziedziczenia
Wydziedziczenie to jedna z możliwości pozbawienia najbliższego członka rodziny prawa do zachowku. Ustawodawca określa, że można wydziedziczyć zstępnych, małżonka czy rodziców, jeśli te osoby zachowywały się w sposób rażąco sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuściły się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności czy czci spadkodawcy, lub też uporczywie nie dopełniały wobec niego obowiązków rodzinnych.
Pomimo tego, że w testamencie może zostać zapisana przyczyna wydziedziczenia, sama jej obecność w dokumencie nie gwarantuje, że zostały spełnione warunki do wydziedziczenia. W praktyce sądowej, obowiązek dowodzenia, że przyczyny wydziedziczenia miały miejsce, spoczywa na tych, którzy chcą wykazać jego prawomocność, czyli zazwyczaj na pozostałych spadkobiercach.
Wydziedziczenie może być kwestionowane, co nie jest rzadkością. Osoba wydziedziczona, mimo zapisu w testamencie, może próbować dochodzić swojego prawa do zachowku, zwłaszcza jeśli może udowodnić, że przyczyny wydziedziczenia były nieuzasadnione lub bezpodstawne. Często zdarza się, że w świetle prawa takie wydziedziczenie jest traktowane jako pozorne lub niezgodne z prawdziwymi intencjami spadkodawcy.
Przypadki, gdy wydziedziczenie oparte jest na niejasnych lub słabo udokumentowanych przesłankach, mogą wymagać szczegółowej analizy oraz zastosowania wiedzy prawniczej. Dlatego zawsze zaleca się konsultację z doświadczonym adwokatem, który pomoże w prawidłowym sformułowaniu testamentu oraz obronie praw w sporach spadkowych, co może być kluczowe dla skuteczności lub obalenia wydziedziczenia przed sądem.
Uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia
Kiedy jest możliwe uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia? Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od uzyskania wiedzy o prawie do dziedziczenia. W artykule omówimy, kiedy można dokonać uchylenia tego aktu.
Złożenie oświadczenia o nabyciu spadku może nastąpić w formie notarialnej lub sądowej, przy czym procedura notarialna jest szybsza. W przypadku istnienia dwóch aktów poświadczenia dziedziczenia po tej samej osobie, konieczne jest zwrócenie się do sądu o uchylenie jednego z nich. Sąd, po rozpatrzeniu sprawy, wyda decyzję o uchyleniu aktu i zawiadomi o tym notariusza, który musi poinformować Krajową Radę Notarialną o zmianie.
Uchylenie/zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku
Uchylenie lub zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku jest wydawane po rozprawie z udziałem wnioskodawcy oraz potencjalnych spadkobierców. Ma ono charakter deklaratoryjny, potwierdzający już istniejący stan prawny, nie dokonując podziału majątku, lecz wskazując, kto i na jakiej podstawie (prawo, testament) nabył spadek.
Często pojawia się pytanie, czy prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku można zmienić lub uchylić. Odpowiedź brzmi: tak, istnieją ustawowe przesłanki do żądania zmiany lub uchylenia takiego postanowienia.
Uchylenie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku z urzędu.
Zgodnie z art. 678 k.p.c., sąd uchyli postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, jeśli wcześniejsze postanowienie o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu zostanie uchylone. Możliwość uchylenia dotyczy jedynie tych sytuacji.
Zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku – kto może wystąpić?
Domniemanie prawne mówi, że osoba poświadczona jako spadkobierca takim jest. Jeśli jednak wyjdą na jaw nowe fakty, jak nieznany testament czy inni spadkobiercy, konieczna jest nowa sprawa sądowa.
Zgodnie z art. 679 § 2 k.p.c., wniosek o wszczęcie postępowania może zgłosić każdy zainteresowany, w tym wierzyciele spadku czy zapisobiorcy.
Kiedy możliwe jest postępowanie o uchylenie lub zmianę postanowienia?
Postępowanie o uchylenie lub zmianę jest możliwe, gdy osoba stwierdzona jako spadkobierca takim nie jest, lub gdy jej udział różni się od ustalonego. Przykładowo, można zmienić lub uchylić postanowienie gdy odnaleziony zostanie testament, okaże się nieważność wcześniej podstawowego testamentu, pojawią się nieuwzględnieni spadkobiercy, jednego ze spadkobierców uzna się za niegodnego, lub znajdzie się umowa o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Ważne! Osoba, która była uczestnikiem postępowania, może żądać zmiany postanowienia tylko na podstawie faktów, które nie były jej znane podczas postępowania, i to w ciągu roku od ich poznania. Jeśli nie zgłosiła tych faktów mimo ich znajomości, nie może żądać zmiany postanowienia.
Wniosek o zmianę postanowienia musi być złożony w sądzie, który wydał oryginalne postanowienie, wraz z odpowiednią liczbą odpisów dla wszystkich uczestników postępowania. Do wniosku należy dołączyć odpisy skróconych aktów stanu cywilnego i testament, jeśli są podstawą zmiany, a opłata wynosi 100 zł.
Jeśli dowody wskażą, że spadek nabyła inna osoba, sąd zmienia postanowienie zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.
Stwierdzenie nieważności testamentu
Jak można stwierdzić nieważność testamentu?
Czy sąd może uznać nabycie spadku z mocy ustawy, gdy istnieje testament?
W praktyce sądowej często zdarzają się sprawy, gdzie kwestionuje się ważność testamentów – zarówno tych pisemnych, ustnych, jak i sporządzonych notarialnie.
W polskim Kodeksie cywilnym określono warunki, które muszą być spełnione, aby testament był ważny. Przed rozpoczęciem procesu o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu, czy w sytuacji wątpliwości co do jego autentyczności, warto skonsultować się z adwokatem. Doświadczenie pokazuje, że znacząca część testamentów pisemnych – nawet do 40% – może być nieważna.
Jednym z nich jest sporządzenie wspólnego testamentu przez więcej niż jedną osobę, np. przez małżonków. Testament musi dotyczyć tylko jednego spadkodawcy.
Testament jest nieważny, jeśli został sporządzony przez osobę niezdolną do świadomego i swobodnego podejmowania decyzji; pod wpływem błędu, który mógł wpłynąć na jego treść; lub pod wpływem groźby.
Częstym błędem jest też tworzenie testamentu na komputerze, z własnoręcznym podpisem testatora. Aby był ważny, spadkodawca musi go napisać całkowicie ręcznie, podpisać i opatrzyć datą. Brak daty niekoniecznie skutkuje nieważnością, o ile nie rodzi wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu czy treści poszczególnych testamentów.
